Kalemişi Dergisi
www.kalemisidergisi.com
Cilt 10, Sayı 20  2022/Bahar  (ISSN: 2148-046X, E-ISSN: )
Bekir KABAKCI

NO Makale Adı
1673261217 HOCA AHMET YESEVİ TÜRBESİ DIŞ CEPHE ÇİNİLERİNİN RENK VE KOMPOZİSYON KURGUSU AÇISINDAN İNCELENMESİ

Sanatın alfabesi olarak ifade edilen kompozisyon, plastik sanatlarda görsel dili kurallı anlamlı bir bütün içine oturtabilmek için sanatsal bir kimlik açısından en temel unsurdur. Tezyini sanatlarda da ortak kimlik olarak, kompozisyonu oluşturabilmek için süslenecek mekânı bir bütün halinde ele alarak, düşünceyi ortaya koymak gerekir. Konumuz dâhilinde Hoca Ahmet Yesevi türbesi dış cephe çinilerinin renk ve kompozisyon kurgusu yönleriyle, özelde her alanı kendi içinde, genelde ise çalışmaları bir bütün halinde değerlendirilmiştir. Türbenin dışında kullanılan malzeme coğrafi yapının el verdiği imkânlar ölçüsünde tuğladan oluşmaktadır. Özellikle sırlı tuğla ve çini, ihtişamlı yapılar hüviyetinde olan dini veya sivil mimaride yoğun bir şekilde tercih konusu olmuştur. Bu mekânlarda çini üzerine bitkisel ve hayvansal kökenli motifler yan yana, ardışık simetrik, ters simetrik, 1/2, 1/4, 1/8, 1/10, 1/12… gibi ardışık çift sayılardan oluşan birim tekrarı ile çoğaltılarak parçadan bütün elde edilmektedir. Kare, dairesel, yarı dairesel, üçgen ve dikdörtgen gibi geometrik formlar çeklinde kurgulanmaktadır. Motifler, çoğunlukla kufi yazı karakterinden oluşan hadis ve ayetlerle kuşak şeklinde duvara uygulanarak görsel bir zenginlik oluşturulmuştur. İncelemiş olduğumuz eserde mimari form olarak dairesel ve kare alanlar yapının ana unsurları olduğu için kompozisyon tasarımında bu tür formlar yoğunluktadır.

Anahtar Kelimeler: Kompozisyon, Türk el sanatları, kalem işi, motif